Çok değerli topraklar üzerinde yaşıyoruz. Şimdi yapay zeka, bu toprakların kıymetini daha da anlamamız için bize bir şans veriyor. 21. yüzyılın en değerli teknolojisi, tüm zamanların en değerli medeniyetini, Hititlerin kültürünü daha iyi anlamamız, Anadolu topraklarında yaşadığımız için daha da şanslı hissetmemiz adına bize bir fırsat tanıyor. Türkiye’de ilk kez eski çağ tabletleri yapay zeka teknolojisiyle okunacak, buradan çıkacak sonuçlar insanlık için yeni bir ufuk açacak.
Eski çağ ile yapay zekayı buluşturan proje, 2021’in son günlerinde kamuoyuyla paylaşıldı. Proje, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde Hititlere ait Boğazköy çivi yazılı tabletlerini kapsıyor.
Bu tarihi projede öncelikle müzedeki tabletlerin envanter listelerine bakılarak, uygunluk durumuna göre 3 boyutlu tarayıcılarla taranma sırası belirlenecek. Ardından tabletlerin hızlı ve verimli bir şekilde taranması sağlanacak. Yayınlanmış tabletlerin tespit edilmesi ve transkripsiyonlarının dijital ortama aktarılmasının ardından tabletlerdeki karakterlerin ve Hititçe dilbilgisi kurallarının derin öğrenme algoritmasına öğretilmesi ve son olarak çevirilerin yapılmasıyla gerçekleştirilecek. Bir yıllık süreç sonucunda elde edilen çıktıların dijital ortamda belirlenecek olan mecraya aktarılmasıyla proje sonuçlanacak.
Proje, eski Milletvekili Şevket Bülend Yahnici genel koordinatörlüğünde, Bilimi Destekleme ve Geliştirme Derneği (BİDGEDER) adına Zeynel Karacagil ve Efecan Anaz’ın yürütücülüğünde, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Ankara Üniversitesi işbirliğinde gerçekleştiriliyor.
Projenin akademik danışmanı Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Hititoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz, şöyle konuşuyor: “Türkiye’de yapay zekayla eski çağ metinlerinin incelenmesi ilk kez bu proje sayesinde gerçekleşecek. Dolayısıyla Hitit çivi yazılı tabletlere ilişkin bu tarzda bir çalışma da henüz yapılmamıştı. Bu bağlamda söz konusu proje dünyada bir ilk. Projenin önemi de buradan kaynaklanıyor. Proje geçtiğimiz sonbaharda başladı. Bu yıl sonbaharın sonunda bitmesi hedefleniyor. Öncelikle bu projeyle ortaya çıkacak sonuçların Hititoloji alanında çalışanlar için çok faydalı olacağı kanaatindeyim. Zira yapay zekanın tabletleri okumasıyla birlikte ilgili alandaki çalışmalar hızlanacak ve böylelikle alanın uzmanları daha kolay yayın yapabilme imkanına sahip olacaklar. Bununla birlikte proje sayesinde üzerinde yaşadığımız Anadolu topraklarındaki kadim uygarlıklara ilişkin bilgi dağarcığımızın artacak olması da alanın dışında olan kişiler için büyük bir kazanç.”
Hititoloji alanında büyük bir kaynak olacak
Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Çivi Yazılı Tabletlerin 3 Boyutlu Olarak Taranması ve Boğazköy Tabletlerinin Yapay Zeka Tarafından Okunması Projesi’nin Sözcüsü Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Hititoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz şöyle diyor: “Çivi yazısını kullanan Sumer, Akad, Asur ve Babilliler ile ilgili ABD., Kanada ve İsrail’de daha önce buna benzer çalışmalar yapıldı ve yüzde 97’lere varan doğru okuma oranları yakalandı. Biz de bu oranlara ulaşacağımızı umuyor ve yapay zekanın tabletleri okumasıyla birlikte ilgili alandaki çalışmaların hızlanacağını ve böylelikle alanın uzmanları daha kolay yayın yapabilme imkanına sahip olacaklarının altını çizmek istiyorum.”
Dünyaya örnek bir çalışma
Projenin 28 Aralık’ta Anadolu Medeniyetleri Müzesi‘nde düzenlenen tanıtım ve imza töreninde konuşan Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Nadir Alpaslan, “Boğazköy ve Kültepe’de elde ettiğimiz bu çivi yazılarını, başta Arkeoloji Müzemizde, Anadolu Medeniyetleri Müzemizde ve Çorum Müzemizde sergilemekteyiz. Bu eserlerin içinde bulundukları başta Hitit Uygarlığı olmak üzere, bu topraklarda yaşamış, onların yazıyla ortaya koydukları günümüze kadar ulaşan bu medeniyetin ipuçlarını, bu medeniyetin nasıl bir seviyede olduğu, nasıl yaşadıkları, siyasi ilişkilerinden eğitimine, ekonomik hayattan sosyal hayata kadar her türlü ilişkilerini çok daha hızlı bir zamanda, çok daha bilimsel kriter ve teknoloji ile buluşturarak bu çalışma sonucunda bu uygarlığa ulaşmış olacağız” diye konuştu.
Bu çalışmanın, Türkiye’de ve belki de dünyada bile bu çapta yapılan ilk çalışma olduğuna işaret eden Alpaslan, bunun son derece önemli, değerli ve dünyaya örnek olabilecek bir çalışma olduğunu vurguladı.
Alpaslan, medeniyete ilişkin bilgileri hem kültür varlığı hem de gelecek nesillere daha doğru ve daha bilimsel kriterlere uygun ulaştırma açısından bu çalışmayı son derece önemli bulduğunu ifade ederek, “Bu çerçevede bakanlık olarak, bu büyük çalışmayla, kültür ve tarihle teknolojiyi ve bilimi bir nevi iç içe geçirmiş, buluşturmuş ve bunu insanlığımızın hizmetine sunmuş olacağız” dedi.
