ABD’li yönetmen Steven Spielberg’ün 2002 tarihli Minority Report (Azınlık Raporu) filmini hatırlayın. Başrol oyuncusu Tom Cruise 2054’te Washington DC’de geçen filmde, yüksek teknolojisayesinde cinayetler henüz işlenmeden faillerini buluyor ve önüne geçmeye çalışıyordu. Çin’de bu yıl geliştirilen bir yapay zeka yöntemi, Azınlık Raporu’nun gerçeğin “ilerisinde” kaldığını ispat etti. “Suçluları fotoğrafları analiz ederek tespit etme” fikrinden yola çıkılarak hazırlanan bu yöntemin başarı oranı yüzde 90. Ancak insanları henüz suç işlemeden bir nevi “fişlemiş” olması, bir etik sorunu olarak tartışılıyor.
Bu teknolojik yöntem de diğer yapay zeka ürünleri gibi bir algoritmadan oluşuyor. Algoritmaya aralarında 730 suçlunun bulunduğu bin 856 kişinin fotoğrafı tanıtılmış. Suçlular, ya mahkum olmuş ya da polis tarafından aranan kişiler arasından seçilmiş. Fotoğraflardaki kişilerin yüzlerinde herhangi bir iz, leke veya belirleyici herhangi bir özellik bulunmuyor.
YÜZDEKİŞEKİL ÖZELLİKLERİNDEN TANIDI
Şanghay Jiao Tong Üniversitesi uzmanları, bin 856 fotoğrafın yüzde 90’ını algoritmaya tanıtarak onu “eğitmiş.” Fotoğrafların yüzde 10’uysa algoritmanın eğitimini test etmek üzere tanıtılmamış. Böylece ona yanılma payı bırakılarak, başarısının ölçülmesi amaçlanmış. Teste tabi tutulan algoritma, kendisine gösterilen bin 856 fotoğrafın yüzde 90’ınında suçluları tespit etmiş. Bir nevi “algoritma eğitmenleri” olan üniversitedeki uzmanlar, suçluların üst dudağın kıvrımı, iki göz arasındaki mesafe gibi karakteristik yüz özellikleri sayesinde tanındığını belirtiyor.
Algoritmanın başarılı olduğu bir gerçek. Ancak etik sorunlarına neden olması da bir o kadar doğal. “Bir kişinin yüzüne bakarak suçlu olup olmadığını nasıl anlarsınız?”, “Bu yöntem insan haklarına aykırı”veya “Havalimanında veya gece kulüplerinde uygulanması büyük riskler doğurabilir” gibi uzman yorumları var.
İnsanların kafataslarının şekli ve girinti-çıkıntılarına bakarak kişiliklerini ortaya çıkaran frenoloji (kafabilimi) teorisini ortaya koyan 19’ıncı yüzyıl İtalyan krimonoloji uzmanı Cesare Lomboroso’nun günümüz adli tıp uzmanlarına ışık tuttuğu biliniyor. “Modern kriminolojinin babası”olarak kabul edilen Lomboroso, İtalyan asker ve mahkumlar üzerinde yaptığı çalışmalar sonrasında akıl hastası, suçlu ve sağlıklı bireyleri ayırt etmek için bazı fiziksel özelliklerin kullanılabileceğini savunmuştu.
 |
| Cesare Lomboroso’nun (solda) suçlular üzerinde yaptığı antropolojik çalışma |
Lomboroso’nun teorisi 1870’li yıllarda bilimsel bir veri olarak kabul edilirken, teorisini 21’inci yüzyıla göre güncelleyen bu yapay zeka yönteminin günümüzde ırkçılığı tetiklediğine ilişkin eleştiriler de söz konusu.
