Dijital ortamda Türkçe dil geliştirilmesi, Türkiye’den yerli yazılımların çıkması için son derece önemli bir unsurken, bunun zahmetli, sürekli güncellenmesi gereken ve zaman alan bir süreç olması, “Türkçe uygulamaların geliştirilmesi” hedefi önünde bir engel oluşturuyor. Ancak Cenker Şişman gibi bu zorlu yola gönüllü olanlar da var. Tam 35 yıldır programlama yapan 47 yaşındaki Şişman, Android kullanıcıların aşina olabileceği yapay zekalı CEYD-A isimli Türkçe kişisel asistanın yaratıcısı. Dört yılda 2,8 milyon kişi, dilbilgisine uygun olarak sorulunca sesli cevap veren CEYD-A’yıtelefonuna ücretsiz olarak indirmiş.
CEYD-A aslında Şişman’ın geliştirdiği CEYDdilinin asistanı ve bu dile internet sitesi üzerinden de erişilebiliyor. Bu açık platform sayesinde geliştirici firmalar da kendi CEYD-A’larınıveya Siri’lerini oluşturabiliyor. iOs ortamında geçerli olan Apple’ın Türkçe konuşabilen Siri’yle karşılaştırılan ve “Türkiye’nin Siri’si” olarak bilinen CEYD-A’nın geliştiricisi Şişman, aslında bu karşılaştırmaya karşı. Şişman, “Google Play Market üzerinde Siri’yi aratırsanız ilk olarak CEYD-A karşınıza çıkıyor. CEYD-A 4 senedir piyasada ve Siri’nin Türkçeleştirilmesinden 1 sene önce de piyasadaydı yani ‘çakma Siri’ olarak adlandırılması beni üzüyor. Üstelik içerik ve yapı itibarıyle CEYD-A Siri’den çok farklı” diyor.
CEYD-A gibi hem Türkçe yazılı ve sözlü cevap verebilen, hem de Türkçe uygulama geliştirmek isteyen firmalara kapılarını açan platformların olması Türkiye için neden önemli?
CEYD-A aslında Şişman’ın geliştirdiği CEYDdilinin asistanı ve bu dile internet sitesi üzerinden de erişilebiliyor. Bu açık platform sayesinde geliştirici firmalar da kendi CEYD-A’larınıveya Siri’lerini oluşturabiliyor. iOs ortamında geçerli olan Apple’ın Türkçe konuşabilen Siri’yle karşılaştırılan ve “Türkiye’nin Siri’si” olarak bilinen CEYD-A’nın geliştiricisi Şişman, aslında bu karşılaştırmaya karşı. Şişman, “Google Play Market üzerinde Siri’yi aratırsanız ilk olarak CEYD-A karşınıza çıkıyor. CEYD-A 4 senedir piyasada ve Siri’nin Türkçeleştirilmesinden 1 sene önce de piyasadaydı yani ‘çakma Siri’ olarak adlandırılması beni üzüyor. Üstelik içerik ve yapı itibarıyle CEYD-A Siri’den çok farklı” diyor.
CEYD-A gibi hem Türkçe yazılı ve sözlü cevap verebilen, hem de Türkçe uygulama geliştirmek isteyen firmalara kapılarını açan platformların olması Türkiye için neden önemli?
 |
Cenker Şişman |
Kişisel dijital asistan deyince aklımıza dünyaca ünlü büyük firmalar geliyor: Apple Siri, Amazon Echo, Microsoft Cortana, Google Assistant, Facebook M, Samsung Bixby, Türkiye dahil dünyada en çok satan akıllı asistanlar. Bu kadar büyük devler arasında, beyin kısmı tamamen yerli olan tek sesli asistan CEYD-A.
İLHAMI “HER” FİLMİ
Türkçe’nin dil yapısından ötürü büyük firmalar ürünlerini Türkiye’ye daha geç sunduklarını, öte yandan Türk yazılım firmalarının Türkçe konusunda yeterli çalı
şma yapmadığını düşünen Cenker Şişman, CEYD-A’nın tamamen yerli olmasının önemini şöyle anlatıyor: “CEYD-A’ya başlarken amacım, kod bilen-bilmeyen tüm kullanıcıların geliştirdiğim CEYD dili ile bir havuz sistemi sayesinde kendi asistanlarını oluşturmalarını sağlamaktı. Çünkü Türkçe gramatik yapısı nedeniyle diğer dillerden çok daha farklı ve zorlukları var. Belki de Apple dışındaki birçok büyük firmanın bu kadar zamandır kendi ürünlerini Türkçe sunmamalarının nedeni bu. ‘Çekoslovakyalılaştıramadıklarımızdan mısınız?’ herkesin bildiği bir örnek. Türkçe’de tek kelimenin sonuna çok sayıda ek getirerek çok farklıanlamlar çıkarabiliyoruz. Oysa İngilizcede kelimeler eksiz ve kelime bütünü genelde tek anlam içeriyor.” |
HER filminde Joaquin Phoenix’ın canlandırdığı karakter Samantha isimli sanal kadına aşık oluyor |
CEYD-A’nın İngilizce versiyonunu çıkarmayı planladığını ve bunun üzerinde çalıştığını belirten Şişman, “İngilizce akıllı asistan ürünleri satan dev teknoloji firmaları nasıl bizim pazara girmekte zorlanıyorlarsa ben de İngilizce sürümünde dil bilgisi yapısıfarklılığınedeniyle zorlanıyorum” diyor. Gelecekteki hayalinin CEYD-A’yı yapay zekasıyla insanların her işini yapacak bir asistana dönüştürmek olduğunu belirten Şişman, “Amacım CEYD-A’yı Her filminde Scarlett Johansson’ın canlandırdığı sanal Samanthakarakterine ulaştırmak. CEYD-A’yı sadece kendi yazılımcısının bu yola götürebileceğine inanıyorum” diyor.
ROBOTA ENTEGRE EDİLDİ
CEYD-A pilot uygulama olarak
İzmir Ekonomi Üniversitesi öğrencilerinin EkoRob isimli robot projesine entegre edilmiş. Bir tür sosyal asistan olan EkoRob, üniversite misafirlerine genel olarak merak ettikleri veya bilmedikleri soruları, sesli, görsel olarak cevaplıyor. EkoRob, misafirlere eşlik ederek onları gezmeye de çıkarabiliyor. Cenker Şişman projenin devamında, EkoRob’unyapay zeka kullanarak cevap veremediği soruları kendiliğinden öğrenerek kullanıcılara daha yardımcı olabilmeyi hedeflediğini söylüyor. |
EkoRob |
CEYD-A NELER YAPABİLİYOR?
*Türkçe sesli asistan CEYD-A’nın ses tanıma, sesli cevaplama hizmeti ve bilgi sa
ğlayan hizmetleri internet bazlı bağımsız firmalardan alınmış. Bunun dışında orta katmanda bulunan dil işleme yapısı ve alt yapısıtamamen yerli ve CEYD-A’ya özgü bir altyapıya kullanıcılara sunuluyor. Kullanıcıların kendisinin de geliştirebileceği CEYD isminde bir yapay zeka alt yapısistemi de var. CEYD dili ( CEnker.com Yapay Zeka Dili), sohbet robotu ile karşılıklı konuşmayı sağlayan verilen sesli soruların tanımlanmasını ve bu komutlara robotun nasıl cevap vermesi gerektiğini tanımlayan bir dil. Kullanıcılar CEYD-A uygulaması içinde akıllı cevaplar oluşturabilir, yüzbinlerce komutu olan bir dil yaratabilirler.* Kendi yapısı Türkçe geli
ştirmeye müsait şablonlardan oluşuyor. “Pendik’te trafik nasıl?” diye sorduğunuzda size Pendik trafiğini gösteriyor, sesli olarak trafik yoğunluğunu söylüyor. Ya da “Cengiz’i ara” dediğinizde Cengiz ismini eşleyip telefon ile bu kişiyi arıyor. Kullanıcıkendi asistanını eğitebiliyor. Eğitme işlemi sözlü de olabiliyor, yazılıda. Ancak yazı ile olduğunda programlanabildiğinden daha komplike komutlar öğretmek mümkün. Örneğin kur hesaplama işlemini kullanıcıkendisi tek satır kodla tanımlayabilir. Muhasebe tutan uygulama bile yazabilir. CEYD-A bir çok servisten bilgi çekerek bilgileri kıyaslayarak yorumlatabilir: “Adana mı daha soğuk Antalya mı?” sorusu için 2 yerin hava durumunu sorgulatıp, kıyaslama yaptıktan sonra sonucu istediği formatta yazdırabiliyor.* Sadece siz sordu
ğunuzda değil, belirli koşullar oluşunca size sesli bilgi sunabiliyor. Örneğin tuttuğunuz takımın maçında gol atıldığında size sesli haber verebiliyor, SMSgeldiğinde size detaylı olarak sesle bilgi veriyor. Whatsapp, Facebook, Twitter mesajlarınızı geldiği anda sesli okuyor. “Sesle çalıştır” özelliği ile uygulama kapalı olsa bile hatta telefon uykuda iken içinde CEYD-A geçen cümleler sorarak uygulamadan sesle bilgi alabiliyorsunuz. Evin bir köşesinde uzanıyorsunuz. Telefonunuz masanın üzerinde ve kapalı. Siz seslenerek “CEYD-A saat kaç?” diye soruyorsunuz. O size saati söylüyor.*
İsteğe bağlı olarak telefon çaldığında kimin aradığısize sesle söylenebiliyor ve siz yine sesle “aç” veya “kapa” diyerek telefona müdahale edebiliyorsunuz.*Uygulamanın bir de “geldi
ğimde hatırlat” özelliği var. Örneğin markete gittiğinizde alınacakların listesini size hatırlatmasını istiyorsunuz. “Markete geldiğimde hatırlat” diyorsunuz ve yapılacaklarıona söylüyorsunuz. Eğer marketi daha önce kaydettiyseniz siz markete gittiğinizde size sesli olarak yapılacakları söylüyor.*Park ettiniz ve park yerini unutmamak için “park yeri sakla” komutunu veriyorsunuz. Sonrasında “park yeri listele” dedi
ğinizde park yerinizi size haritada gösteriyor.*Not defteri özelli
ği ile uzun uzun konuşup aralıksız not alabiliyorsunuz ve sonra bu notları başka uygulamalar ile paylaşabiliyorsunuz.
